Fauna Lisnih Minera lišćarskih Drvenastih Vrsta Srbije

• Main Author: Dobrosavljević, Jovan N
• Format: Dissertation
• Language: Bosnian
• Published: ProQuest Dissertations & Theses 01-01-2022
• Subjects: Altitude; Botany; East European Studies; Flowers & plants; Forestry; Forests; Ostomy; Population density; Slavic Studies; Surgery; Urban planning; Urbanization
• ISBN: 9798383009826

Lisni mineri su sitni insekti iz redova Coleoptera, Diptera, Hymenoptera i Lepidoptera. Njihove larve se hrane mezofilom lista, ostavljajući epidermis neoštećen. Prilikom ishrane mnoge vrste izazivaju značajna oštećenja na biljkama.U Srbiji je do sad prema literaturi utvrđeno 218 vrsta lisnih minera lišćarskih drvenastih vrsta. Broj navoda i broj prvih nalaza je kroz istoriju oscilirao, dok se rast u broju objavljenih radova kretao eksponencijalno. Većina radova se odnosila na pojedinačne vrste, a samo mali broj se bavio faunističkim istraživanjima. Najveći doprinos proučavanju lisnih minera u Srbiji je dao prof. dr Nenad Dimić koji u svojim radovima navodi oko 140 vrsta. Kako je procenjeno da u Srbiji potencijalno postoji još vrsta, izvršena su terenska istraživanja. Prikupljanje uzoraka je vršeno na 198 lokaliteta u Srbiji u periodu od 2015. do 2021. godine. Analizom prikupljenog materijala utvrđene su 242 vrste lisnih minera, od kojih su 83 nove za faunu Srbije. Sumiranjem literaturnih i sopstvenih podataka utvrđeno je da je u Srbiji do sada registrovana 301 vrsta lisnih minera lišćarskih drvenastih vrsta. Od ukupnog broja registrovanih vrsta najveći broj spada u red Lepidoptera (237), a znatno manje u redove Hymenoptera (24), Coleoptera (20) i Diptera (20). Najveći broj vrsta iz reda Lepidoptera spada u familije Gracillariidae (84), Nepticulidae (76) i Coleophoridae (28). Iz reda Hymenoptera sve vrste spadaju u familiju Tenthredinidae (24), iz reda Coleoptera u familije Curculionidae (17), Chrysomelidae (2) i Buprestidae (1), a iz reda reda Diptera u familije Agromyzidae (19) i Cecidomyiidae (1). Identifikovani lisni mineri su registrovani na 91 vrsti biljaka hraniteljki iz 23 familije i 16 redova. Između broja vrsta biljaka hraniteljki i broja vrsta lisnih minera je utvrđena jaka veza, što nam ukazuje da je većina identifikovanih vrsta monofagna. Najviše vrsta lisnih minera je utvrđeno u centralnoj, a najmanje u zapadnoj Srbiji. Najveći broj vrsta je registrovan na nadmorskoj visini do 200 m, a njihov broj se sa povećanjem nadmorske visine smanjivao. Na osnovu navoda vrsta utvrđenih u literaturi, kao i novih nalaza procenjeno je da u Srbiji postoji još oko 80 vrsta koje nisu zabeležene. Zbog toga je potrebno nastaviti istraživanje faune lisnih minera.Kako su lisni mineri u bliskom kontaktu sa biljkama hraniteljkama, promene u životnoj sredini na njih deluju direktno, ali i indirektno preko promena u biljkama. Uticaj promena u životnoj sredini na zajednicu lisnih minera u Srbiji do sad nije detaljno proučavan. Zbog toga su sprovedena istraživanja u kojima su ispitani uticaji obnove šuma oplodnom sečom sa kratkim podmladnim razdobljem, urbanizacije, nadmorske visine i ledoloma na bogatstvo vrsta, populacionu gustinu i diverzitet lisnih minera. Utvrđeno je da se nakon obnavljanja šuma hrasta lužnjaka oplodnom sečom sa kratkim podmladnim razdobljem bogatstvo vrsta, populaciona gustina i diverzitet lisnih minera smanjuju. Sa porastom starosti obnovljene sastojine zajednica se polako vraća u početno stanje. Međutim, ovaj proces traje relativno dugo, odnosno više od 15 godina. Zbog toga je poželjno koristiti metode obnavljanja koje stvaraju raznodobne sastojine, ili ostavljati kontinuirane pojaseve neobnovljenih zrelih šuma u okolini. Na ovaj način se mogu očuvati vrste koje nisu adaptirane na uslove otvorenog sklopa. Urbanizacija negativno utiče na zajednicu lisnih minera hrasta lužnjaka i crne topole. Mali broj vrsta uspeva da se prilagodi urbanoj sredini. Vrsta Fenusella hortulanase uspešno adaptirala na urbanu sredinu pa zbog njene visoke populacione gustine urbanizacija ne utiče na populacionu gustinu kompletne zajednice lisnih minera topole. Izvestan broj lisnih minera ipak uspeva da preživi u urbanoj sredini, zbog čega su stabla prisutna u njoj značajna za očuvanje njihove faune. Sa porastom nadmorske visine bogatstvo vrsta, populaciona gustina i diverzitet lisnih minera bukve rastu do određene visine, nakon čega opadaju. Ovo je posledica toga što klimatski faktori na većim visinama ne pogoduju lisnim minerima. Ledolomi pozitivno utiču na bogatstvo vrsta i diverzitet lisnih minera bukve, a ne utiču na njihovu populacionu gustinu. Pozitivan uticaj ledoloma na dva navedena parametra je posledica otvaranja sklopa sastojine, što omogućuje prodiranje veće količine svetlosti, a sa njom se povećava i broj vrsta lisnih minera.