İstanbul Halveti Tekkeleri

Kültür tarihimizde tekke müessesesi, önemli bir yere sahiptir. Osmanlı müesseseleri arasında cami-mescidlerden sonra en çok kurulan müessese olması bakımından tekkeler dikkat çekici bir yere sahiptir.İstanbul, fetihten hemen sonra özellikle II. Bâyezid döneminde tasavvuf erbâbına kucağını açmış, İst...

Full description

Saved in:
Bibliographic Details
Main Author: Köse, Fatih
Format: Dissertation
Language:Turkish
Published: ProQuest Dissertations & Theses 01-01-2010
Subjects:
Online Access:Get full text
Tags: Add Tag
No Tags, Be the first to tag this record!
Description
Summary:Kültür tarihimizde tekke müessesesi, önemli bir yere sahiptir. Osmanlı müesseseleri arasında cami-mescidlerden sonra en çok kurulan müessese olması bakımından tekkeler dikkat çekici bir yere sahiptir.İstanbul, fetihten hemen sonra özellikle II. Bâyezid döneminde tasavvuf erbâbına kucağını açmış, İstanbul’da birçok tekke kurulmaya başlanmıştır. İstanbul, tarihte en çok tekke kurulan şehir olmuştur. Dikkatimizi çeken bir diğer husus da İstanbul’da tekke kuranlar arasında Halvetîlerin gözle görülür bir üstünlüğe sahip oluşudur. İstanbul’da Adalar ilçesi dışında Halvetîlerin tekke kurmadıkları bir bölge yoktur.Tezimizin anahtar kelimeleri İstanbul, Halvetîlik ve tekkelerdir. İstanbul deyince, günümüz İstanbul ili sınırlarını da dikkate alarak Osmanlı devleti döneminde eski Bizans surlarıyla çevrili olan suriçi bölgesi, eski adıyla Kostantiniyye ve Bilâd-ı Selâse dediğimiz Eyüp, Galata ve Üsküdar kazalarından meydana gelen üç bölgeyi kastetmekteyiz. Halvetîlik ise tezimizde incelediğimiz tekkelerin bağlı olduğu tarîkat olması hasebiyle üzerinde durduğumuz bir diğer konudur. Tekkeler, kuruluşu, gelişimi ve fonksiyonları itibariyle İslam’a özgü müesseselerdir.Tezimizde İstanbul’da bulunan Halvetî tarîkatına ait tekkeleri ve İstanbul’daki yeri ve önemini tesbit etmeye çalıştık. Osmanlı Devleti’nde tasavvufî hayatta ve İstanbul’un gündelik hayatında Halvetî tarîkatının ve bu tarîkata bağlı olarak kurulan tekkelerin mühim bir yeri bulunmaktadır. Araştırmamıza konu olan tekkeleri ele alırken tekkelerin ne zaman ve kim tarafından kurulduğu, geçirmiş olduğu tamirler, buralara devlet tarafından yapılan yardımlar, hangilerinin günümüze ulaşıp ulaşmadığı, zikir (mukabele) günleri ve buralarda kimlerin postnişinlik yaptıkları konularına sırasıyla yer verdik.Tezimizi hazırlarken bazı zorluklarla da karşılaştık, bunların başında ele aldığımız tekkelerin belli dönemlerde ve bazı kaynaklarda farklı adlarla anılması, birçok tekkenin ortadan kalkarak günümüze ulaşamamış olması ve yerlerinin tesbit edilmesindeki zorluk, bazı tekkelerin günümüze sadece hazirelerinin ulaşması, bu hazirelerin çoğunun bakımsız ve araştırmaya kapalı olması, buradaki mezar taşlarının birçoğunun tahribata uğraması, tekkelerle ilgili bilgi ve belgelerin dağınık olması gelmektedir.Tezimiz iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde İslam tarihinde tasavvufun önemine değinildikten sonra halvetîlik ve tekkelerle ilgili temel kaynaklar, Halvetîliğin kuruluşu gelişimi, silsilesi ve İstanbul’a gelişi ve buradaki gelişimi ile tekke müessesesi hakkında bilgiler verilmiştir.Birinci bölümde kuruluşundan sonuna kadar Halvetî olan tekkeler kronolojik olarak ele alınmıştır. İkinci bölümde ise belli bir dönem Halvetîliğin hizmet verdiği tekkeler yine kronolojik olarak ele alınmıştır. Ekler kısmında ise ilk olarak Topkapı Sarayı Arşivi’nde bulunan bir tekke listesinin transkripsiyonunu yaptık, daha sonra tekkelerin günümüz İstanbul haritalarında yerlerini gösterdik, son olarak da tekkelerin eski ve yeni fotoğraflarına yer verdik.Tezimin hazırlanmasında değerli tavsiyeleri ve katkılarından dolayı başta tez danışmanım Prof. Dr. Cahit Baltacı ve tez izleme jürimde bulunan Prof. Dr. Ziya Kazıcı ve Prof. Dr. Mustafa Tahralı’ya teşekkür ederim. Ayrıca tezimin hazırlanmasında yardım aldığım başta Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, Meşihat Arşivi, Süleymaniye Kütüphanesi, İslam Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi (İSAM), Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, Bilim Sanat Vakfı Kütüphanesi personellerine, bilgi ve belge temininde yardımcı olan Müfid Yüksel Bey’e de teşekkürü borç bilirim. Haritaların hazırlanmasında yardımcı olan harita mühendisi arkadaşım Mustafa Yalçın’a, teknik yardımlarından dolayı da Yrd. Doç. Dr. Baki Çakır’a teşekkür ederim.
ISBN:9798522969424