Sovyet Türkmenistanı’nın Latin alfabesine geçiş sürecinde “Gızıl Yol” Dergisi

Sovyet Türkmenistan’ı Dönemi Türkmenistan’da siyasi, edebî, ekonomik, toplumsal ve kültürel bakımdan ciddi değişim ve dönüşümlerin meydana geldiği bir dönemdir. Bu köklü değişimler, dönemin basın yayın hayatında geniş yer edinmiş aynı zamanda bu değişimlerinin uygulanması için basın yayın faaliyetle...

Full description

Saved in:

Bibliographic Details
Published in:	Folklor Akademi Dergisi Vol. 4; no. 3; pp. 429 - 438
Main Authors:	Aşirov,Tahir, Acar,Serdar
Format:	Journal Article
Language:	Turkish
Published:	Detay Yayıncılık 2021
Subjects:	Aile & Sosyal Politikalar Din Bilimleri Kültür & Sanat Türkiye Kocaeli Matbuat Gyzyl Yol Journal Sovyet Türkmenistanı Turkmen Intellectuals Latin Alphabet Publication Soviet Turkmenistan Latin Alfabesi Türkmen aydınlar Gızıl Yol Dergisi
Online Access:	Get full text
Tags:	Add Tag No Tags, Be the first to tag this record!

Description
Summary:	Sovyet Türkmenistan’ı Dönemi Türkmenistan’da siyasi, edebî, ekonomik, toplumsal ve kültürel bakımdan ciddi değişim ve dönüşümlerin meydana geldiği bir dönemdir. Bu köklü değişimler, dönemin basın yayın hayatında geniş yer edinmiş aynı zamanda bu değişimlerinin uygulanması için basın yayın faaliyetleri ideoloji aracı olarak da kullanılmıştır. Dönemin basının ele aldığı temel konularının başında komünizm ideolojisinin yayılma ve yerleştirilmesi gelmektedir. Pioner, Bolşevik, Gızıl Goşun gibi süreli yayınlar propaganda amacıyla hizmet etmiş, komünizmin halka yayılmasında mühim bir rol üstlenmişlerdir. Diğer taraftan Türkistan’da ceditçi (yenilikçi) aydınlar basın yayın yoluyla yenileşme yolunda önemli faaliyetlere imza atmıştır. Bu basın- yayın faaliyetlerinde üzerinde durulan esas konu hemen hemen Türk dünyasının her yerinde tartışılagelen dil ve alfabe meselesidir. Türkmen süreli yayınlarında da alfabe meselesi, Arap harflerinin devamını savunanlar (kadimciler) ile Latin alfabesine geçilmesi gerektiğini savunanlar (yenilikçiler) olmak üzere farklı bakış açılarıyla ele alınmış ve tartışılmıştır. Bu tartışmalar ışığında Sovyet Türkmenistan’ında Latin alfabesine geçiş sürecinin ve Latinleştirmenin öncülüğünü üstlenen süreli yayın organı, Gızıl Yol (Kızıl Yol) dergisi olmuştur. 1928 yılında Aşgabat’ta Nedirbay Aytakov, Annagulı Artıkov ve Kümüşalı Böriyev’in sorumlu redaktörlüğünde yayın hayatına başlayan ve toplam beş sayısı çıkarılan Gızıl Yol (Kızıl Yol) dergisi, Sovyet Türkmenistan’ında yeni alfabe üzerine yapılan çalışmalara rehberlik eden edebî–sosyal dergi olma özelliğini taşır. Derginin yazar kadrosu, XX. yüzyılda Türkmen dili, tarihi ve medeniyeti üzerine değerli yazılar kaleme alan aydınlardır. Gızıl Yol (Kızıl Yol)’da Arap alfabesinin fonetik (sesbilgisi) açıdan Türkmen Türkçesine uygun olmaması, okuma- yazma ve matbuatta yaşanan zorluklar çerçevesinde bilimsel olarak Latin alfabesine geçilmesi gerekliliği üzerinde durulmuş, bu amaç ve hedef etrafında yazılar kaleme alınmıştır. Aynı zamanda dergide, kardeş Türk Cumhuriyetlerindeki Latinleştirme çalışmalarına da yer verilmiştir. Sovyet Türkmenistan’ında Latinleştirme sürecinin birçok yönünün aydınlatılması bakımından Gızıl Yol (Kızıl Yol) dergisi hem yazar kadrosu hem de içerik olarak oldukça önemli bir yayındır. Dönemin önemli simalarının özellikle ceditçi (yenilikçi) olarak adlandırılan Türkmen aydınlarının yazılarının yer aldığı Gızıl Yol (Kızıl Yol) dergisi, hem Sovyet Türkmenistan’ında Latinleştirme sürecinin yayın organı hem de propaganda aracı olma özelliği bakımından dikkat çekmektedir.
ISSN:	2651-253X