İbnü’z-Zerkâle ve astronomi bilimine katkıları

• Published in: Kocaeli İlahiyat Dergisi Vol. 5; no. 1; pp. 413 - 422
• Main Author: Koşdaş,Yaşar Emrah
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: Kocaeli Üniversitesi 01-01-2021
• Subjects: Din Bilimleri; Türkiye; Kocaeli; İbnü›z-Zerkâle; es-Safîhetü’l- Zerkaliyye; es-Safihetü’l- Zerkaliyye; İslam Tarihi; Andalusia; İbnü’z-Zerkâle; Endülüs; History of Islam; Astronomi; Astronomy

Müslümanların yaklaşık sekiz asır hükmetmiş olduğu Endülüs toprakları, içinde
barındırdığı ilim, sanat, kültür ve medeniyet unsurlarıyla, dönemin İslam dünyasında
oldukça önemli bir yere sahiptir. Hem dinî ilimler hem de müspet ilimler açısından
oldukça mümbit bir karaktere sahip olan bu topraklar, görüşleri asırlar sonra dahi
tartışılan ilim adamları yetiştirmiştir. Bu ilim adamlarından biri de, batıda Tuleytula
Rasathanesinin kurucusu olarak kabul edilen İbnü’z-Zerkâle’dir. O, astronomiye dair
kendi dönemine kadar mevcut olan ilmi birikimden ve kendi gözlemleriyle elde etmiş
olduğu verilere dayanarak, dönemin astronomi anlayışı olan Batlamyusçu evren modelini
derinden sarsacak eleştiriler getirmiştir. Onun özellikle kendi icadı olan ve es-Safîhetü’l-
Zerkaliyye olarak isimlendirilen usturlap, dönemininde kullandığı yöntem açısından en
önemli eserlerden biri kabul edilmiştir. Telif etmiş olduğu eserlerin batılı mütercimler
tarafından Latinceye çevrilmesiyle, Kopernik ve Kepler gibi ünlü astronomlar tarafından
da tanınan İbnü’z-Zerkâle, hem doğuda hem de batıda ses getiren ünlü buluşlara imza
atmıştır. Onun ortaya koymuş olduğu fikirler, kendinden sonra “Modern Astronominin
Kurucusu” olan kabul edilen el-Bitrûcî’ye ışık olmuş, onun Batlamyusçu evren anlayışını
tamamen çürüttüğü görüşleri, İbnü’z-Zerkâle’nin fikirleri çerçevesinde şekillenmiştir.