16. yüzyılda bir Osmanlı para birimi: Kara(ca) Akçe

• Published in: Osmanlı araştırmaları = The Journal of Ottoman studies Vol. 2021; no. 57; pp. 131 - 169
• Main Author: Pfeiffer Taş,Şule
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: İSAM 01-01-2021
• Subjects: Edebiyat; Tarih; İstanbul; Türkiye; Osmanlı para tarihi; Ottoman monetary history; 16th century; ekonomi tarihi; trade; akçe; numismatics; economic history; 16. yüzyıl; numizmatik; ticaret
• ISSN: 0255-0636

Bu araştırmanın sorunsalı, Osmanlı devletinde 16. yüzyıl boyunca Anadolu’nun
doğusunda kullanılan, belgelerde kara(ca) akçe olarak adlandırılan para biriminin
niteliğini belirlemektedir. Sahillioğlu’nun kısa bir değinmesinin dışında bu akçe
hakkında pek fazla bilgi verilmemiştir. Bu nedenle kara(ca) akçenin Osmanî akçe
yanında, ayrıca bir muhasebe sikkesi ve tedavülde olan bir para birimi olup olmadığı
tartışılacaktır. Osmanlı Kanunnameleri, Şeriyye Sicilleri, Mühimme Defterleri gibi
çeşitli belgelerde kara(ca) akçenin, Osmanî akçe karşısındaki değeri, altın, kuruş vb.
gibi diğer para birimleri karşısındaki rayiç bedelleri ile birlikte bulunmaktadır. Bu
bilgiler, Osmanlı para tarihindeki gelişmeler kapsamında kronolojik olarak değerlendirildiğinde,
Osmanî akçe vezni ile oransal bir ilişki içinde olduğu görülmektedir.
Osmanlı numizmatiği konusunda 16. yy. sonunda darbedilen akçeler üzerinde yapılan
son araştırmalarda, bazı Doğu darphanelerindeki resmî veznin Osmanî akçeden
4/1 oranında daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Bu akçeler, Anadolu ve Rumeli
grubu olarak tanımlanan diğer darphanelerde basılan akçelerden stilistik açıdan da
farklılıklar göstermektedir ve Doğu grubu olarak adlandırılmıştır. Özellikle, vergi ve
ticaret ile bağlantılı olarak Osmanlıca belgelerde de Osmanî akçe karşısındaki kur
değeri 4/1 oranında daha düşük olan bir para biriminin varolması dikkat çekmektedir.
Bu çalışmada, bu sikkenin yalnızca kur belirleyen bir para birimi olmadığı, tedavülde
bulunduğu ortaya konmaya çalışılacaktır.