Türkistanlı ceditçi şair Elbek’in dil konusundaki fikirleri ve fikirleri uğrunda verdiği mücadele hakkında bir değerlendirme

• Published in: Uluslararası Türkçe edebiyat kültür egitim dergisi Vol. 8; no. 4; pp. 2125 - 2142
• Main Author: Halmet,Murad
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: Atatürk Üniversitesi Yayınları 01-04-2019
• Subjects: Kültür & Sanat; Tarih; Erzurum; Türkiye; Kızıl Terör; Türkçe; Uzbek Soviet Literature; SSCB; Özbek Sovyet Edebiyatı; USSR; Red Terror; Elbek; Turkish
• ISSN: 2147-0146; 2147-0146

1930’lu yıllarda Türkistan’da Sovyetler tarafından gerçekleştirilen “Kızıl Terör/komünist olmayanların tasfiyesi” hareketinde hayatını kaybeden binlerce aydından biri olan ceditçi Maşrık Yunusov (Elbek), dil, edebiyat, folklor, Türkoloji, matbuat, tercüme ve eğitim alanlarında faaliyet göstermiştir. Elbek, hem Çarlık hem de Sovyet Rusya dönemlerinde Türkistan halkının çektiği maddî, manevî sıkıntılara ve zulümlere şahit olmuştur. Elbek, vatanı Türkistan’ın ve milletinin hürriyeti için mücadele etmiş, sömürgeciliğe ve işgale karşı ileri görüşlü fikirleriyle karşı çıkmıştır. Elbek’in millî dil konusundaki görüşleri eserlerine yansımıştır. Meselâ Elbek, Sovyet hükümeti ve yerli yaltakçıları tarafından kendi tabiriyle “bülbülün nağmesi kadar hoş olan Türkçeye” karşı yapılan aşağılama ve ortadan kaldırma politikalarına “Til” adlı şiirini yazarak büyük bir cesaretle karşı koymuştur. Elbek, bu şiirinde ana diline saldıranlara karşı Türkçenin dünya dilleri arasında en güzel, en zengin ve tarihî dillerden biri olduğunu haykırmış, Türkçeye düşman olanlar her ne kadar bu dili hor görseler de onun güzelliğinin kaybolmayacağını vurgulamıştır. Ayrıca o, ülküdaşlarıyla birlikte Türk halkları arasında ortak Türkçe meydana getirme konusunda da çalışmalar yapmıştır.