تحلیل مفهوم منظر و رویکرد منظر از سطح نظری تا عرصۀ اجرایی: مرور ادبیات نظری

• Published in: Manẓar (Online) Vol. 13; no. 57; pp. 22 - 37
• Main Authors: محمدرضا مثنوی, حشمت الله متدین, پریچهر صابونچی, مرتضی همتی
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: Nazar research center for Art, Architecture & Urbanism 01-12-2021
• Subjects: دیدگاه عملی منظر; دیدگاه نظری منظر; رویکرد منظر; مدل مفهومی رویکرد منظر; منظر
• ISSN: 2008-7446; 2008-2169
• DOI: 10.22034/manzar.2021.283818.2128

در سال‌های اخیر رویکرد منظر در کنار سایر رویکردها، به‌ سبب دیدگاه جامع و تبیین پارادایم‌‌های نو در باز تعریف رابطه انسان و محیط به‌طور گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. با این حال مفهوم واحد و دقیقی از چیستی و ماهیت آن ارائه نشده و وجود ادبیات نظری گسترده در رابطه با تعاریف منظر، ابهام در مفهوم و دشواری درکاربست آن را در پی داشته ‌است. هدف این پژوهش تبیین ماهیت و ابعاد مختلف رویکرد منظر از طریق تدوین مدل مفهومی با روش تحلیلی و مرور سیستماتیک از دو دیدگاه نظری و عملی ‌است. براساس یافته‌‌های این پژوهش، منظر از دیدگاه نظری و برمبنای آرای صاحب‌نظران درقالب یک پدیده عینی، کلیت عینی-ذهنی، پدیده زمانی-مکانی، تعامل میان طبیعت و فرهنگ و یا یک سیستم پیچیده تعریف شده است. همچنین منظر از دیدگاه عملی که رویکرد منظر خوانده می‌شود، بینش کل‌‌نگر و وجه کاربردی‌‌شده از مفاهیم نظری است. بر مبنای مرور سیستماتیک پژوهش‌های پیشین رویکرد منظر بر سه مؤلفه ماهیت مفهومی، اصول و ویژگی‌ها و فرایندهای مدیریت استوار است. ماهیت آن مرکب ‌از وجوه کالبدی-معنایی و تفسیری از چارچوب مفهومی منظر در سیستم انسانی-محیطی است. اصول و ویژگی‌های برآمده از این ماهیت، کل‌نگری، چندعملکردی، چندمقیاسی وجود ذینفعان متعدد، فرارشته‌ای، مشارکت، پویایی (اکولوژیکی-اجتماعی)، پیچیدگی و مبتنی بودن بر مکان است. همچنین مدیریت و برنامه‌ریزی‌های یکپارچه، انطباقی، مشارکتی، زمینه‌گرا و تاب‌آور از استراتژی‌های اصلی رویکرد منظر در سطح مدیریت بوده که به واسطه دو فرایند برنامه‌‌ریزی-سیاست‌‌گذاری و تصمیم-پیاده‌‌سازی منجر به ایجاد دستورالعمل‌های اجرایی می‌شود. این رویکرد از طریق نظارت و کنترل موردارزیابی قرار گرفته و به‌منظور بسط و توسعه به صورت فرایندی چرخه‌ای و پیش‌رونده تحول می‌یابد.