بازشناسی و ارزیابی عناصر منظر محلات شهر گرگان در دوران تحول

• Published in: Hunar va tamaddun-i sharq (Online) Vol. 8; no. 27; pp. 27 - 38
• Main Authors: مرتضی همتی, آذرنوش امیری, غزال نفیسی, سارا شکوه, الهام پوربلورچیان, سیّده فرزانه احسانی اسکوئی
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: Nazar 01-03-2020
• Subjects: دوران تحول; شهر‌گرگان; عناصر منظر; منظر محله
• ISSN: 2345-6612; 2345-6620
• DOI: 10.22034/jaco.2020.217703.1140

محله یکی از مهم‌ترین اجزای شکل‌دهندة سازمان فضایی شهرهای ایرانی و به عنوان یک مکان جغرافیایی-تاریخی مفهومی منظرین است. محله به عنوان یکی از کانون‌های بروز حیات اجتماعی و خاطرات جمعی، دارای ابعادی نمادین است که شناخت منظر آن منوط به مطالعه دقیق آن است. شهر گرگان به عنوان یکی از مراکز مهم تمدن در شمال ایران، دارای الگوهای متنوع و ترکیب منحصربه فردی از محلات است. با این‌حال به نظر می‌رسد در قرن اخیر با تحولات اساسی که تحت تاثیر تعابیر کالبدی از شهرها در نظام شهری صورت گرفته‌‌، زندگی مبتنی بر محلات دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیری شده‌‌است. در تحولات این دوره کانون‌های زندگی‌بخش گذشته که حاوی مفاهیم عمیقی از زندگی ساکنین گذشته و حال این شهر بوده‌ نادیده انگاشته شد و به مرور موجب از میان رفتن تدریجی جریان زندگی در آنها شد. به نظر می‌رسد نخستین گام در احیای محلات گرگان، بازشناسی کل‌نگر به تمامی ابعاد مکانی آن –طبیعی و فرهنگی- در این دوران است. نگرش منظر به عنوان یکی از رویکردهایی که به شناخت همه‌جانبه ابعاد فیزیکی و غیرفیزیکی مکان می‌پردازد می‌تواند در بازشناسی ابعاد مکانی محلات گرگان راهگشا باشد. بنابراین این پژوهش به دنبال آن است که با شناخت منظر محلات گرگان، بیان عناصر منظر آن و همچنین بررسی عوامل تحول این عناصر، و آسیب‌شناسی و ارزیابی آن تحلیلی از وضع موجود عناصر منظر محلات ارائه نماید. این جستار ابتدا به بیان مفهوم منظر محله در شهرهای ایرانی می‌پردازد، سپس با بررسی لایه‌های طبیعی و فرهنگی محلات گرگان، عناصر منظر آن را ارائه و ارزیابی می‌نماید.