Nazioarteko eragina Iraultza eta kontrairaultzetan. Amerikako Estatu Batuen eragina Salvador Allenderen gobernuan eta Augusto Pinocheten Estatu-kolpean

• Published in: Hastapenak Vol. 7; pp. 5 - 47
• Main Author: Itsasne Allende Sopelana
• Format: Journal Article
• Language: Catalan
• Published: Colectivo Hastapenak 01-06-2024
• Subjects: inperialismoa; iraultza; kontrairaultza; nazioarteko harremanak; txile
• ISSN: 2530-3627

1970eko azaroaren 4an, Unidad Popularraren alderdiak — ezkerreko alderdien koalizioa —, Salvador Allende sozialista buru zuela, Txileko presidentetzarako hauteskundeak irabazi zituen. Nazioko presidente berriaren inbestidurak hasiera eman zion herrialdearen inoizko aldaketa sozial, ekonomiko eta politikoen proiektu handienari. Gobernu berriak Unidad Popularraren Programa diseinatu zuen, Txilen ezarriko ziren neurriak 40 puntutan laburbiltzen zituena. Idatzitako neurriek sakoneko Iraultza eragin zuten. Izan ere, herrialdeko enpresa nagusiak nazionalizatzetik (horien artean, kobrea) haur bakoitzak egunean litro erdi esne kontsumituko zuela ziurtatu zen. Politikariak, ordea, ezin izan zuen agintaldia bete, Augusto Pinochet Ugarteren estatu-kolpeak eten baitzuen 1973ko irailaren 11n, eta herrialdean diktadura militarra ezarriz 1990era arte. Gaur egun, Pinocheten diktaduraren ondarea Txileko bizitzaren esparru askotan ikus daiteke, hala nola 1980ko konstituzioan, diktadura militarrak onartua, eta gaur egun indarrean jarraitzen duena. Artikulu honek Iraultza Allendistak Nazioarteko Sisteman izan zuen garrantzia ezagutu eta baloratu nahi du, baita gerora suertatu zen kontrairaultza-prozesuarena ere. Horretarako, Estatu Batuek Latinoamerikan duten papera eta politika inperialista aztertuko dira, Txilen egindako esku-hartzearen bidez. Lan hau Nazioarteko Harremanen esparruaren baitan jorratuko da, Fred Halliday-ren ikuspuntua oinarritzat izanda.