İbnu’l-Mibred’in İtḥâfu’n-nubelâʾ bi-aḫbâr ve eşʿâri’l-kuremâʾ ve’l-buḫalâʾ Eseri Bağlamında Cimrilik ve Cömertlik

• Published in: BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi Vol. 10; no. 2; pp. 413 - 437
• Main Author: HAKÇIOĞLU, Muhammed Meşhud
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 30-12-2023
• ISSN: 2148-3728
• DOI: 10.33460/beuifd.1376102

Cimrilik ve cömertlik kavramları klasik dönem Arap şiiri ve nesrinde sıklıkla ele alınmıştır. el-Câhiz’in (ö. 255/869) el-Buḫalâʾ kitabı cimrilik karakteri üzerine te-lif edilen ilk müstakil eser olarak kabul edilse de öncesinde de bazı çalışmaların olduğu da görülmektedir. Söz konusu figür bağlamında Doğu edebiyatının temsil-cisi sayılan ve bu temaya ilişkin müstakil eser telif eden Câhiz’in başyapıtı niteli-ğindeki bu eseri farklı dillere tercüme edilmiş ve dünya edebiyat tarihinde kendi-sinden sıkça söz ettirmiştir. Ayrıca bu çalışmasıyla kendisinden sonra gelen ede-biyatçılara ilham kaynağı olmuş ve yeni eserlerin ortaya çıkmasına zemin hazır-lamıştır. Mizah karakterinin literatürde geniş bir yer elde etmesiyle beraber cimri-liği elen alan mizahi ve edebi söylemler ortaya çıkmaya başlamıştır. Eskiden beri gerek düz yazıda gerek nazımda cimriler ve cimrilik niteliği daima yerilirken cö-mertlik ve cömertler de övülmüştür. İbnu’l-Mibred ed-Dımaşkî’nin (ö. 909/1503) İtḥâfu’n-nubelâʾ isimli eseri de bunun bir sonucu olarak görülebilir. Daha çocuk-ken ilim tahsiline adım atan İbnu’l-Mibred, ilk eğitimini ve özellikle Hanbelî fık-hının tahsilini âlim olan babası ve dedesinden almıştır. İbnu’l-Mibred, aile-sinde görmüş olduğu eğitimin yanında Dımaşk’ın tanınmış âlimlerinden Kur’ân, tefsir, hadîs, fıkıh, tasavvuf, nahiv, tarih ve tıp gibi çeşitli alanlarda ders almıştır. Daha çok fıkıh ilmiyle meşhur olan İbnu’l-Mibred İtḥâfu’n-nubelâʾ eserinde cimrilik ve cömertliği terimsel ve dini boyutuyla ele aldıktan sonra klasik Arap şiirinden ör-nekler vermiştir. Beyitler incelendiğinde şairin cimriliği yerdiği ve bazen hasmını bununla hicvettiği, cömertliği ise bir övünç kaynağı olarak gördüğü anlaşılmakta-dır. Bu da Arap toplumunda cömertliğin çok önemli bir konuma sahip olduğunu göstermektedir. Dolayı-sıyla klasik Arap şiirinde cimrilik ve cömertliğin nasıl ele alındığını görmek önem arz etmektedir. Makalede, İbnu’l-Mibred’in söz konusu eseriyle sınırlı kalmak kaydıyla klasik Arap şiirinde cimrilik ve cömertliğin nasıl ele alındığı hususu irdelenecektir.
The concepts of stinginess and generosity are frequently discussed in classi-cal Arab poetry and prose. Although el-Câhiz's (d. 255/869) book el-Buḫalâʾ is consi-dered the first independent work written on the character of stingi-ness, it is seen that there were some studies before it. This work, which is the masterpiece of Câhiz, who is considered to be the representative of Eastern literature in the con-text of the figure in question and who wrote an inde-pendent work on this theme, has been translated into different languages and has been mentioned frequently in the history of world literature. In ad-dition, with this work, he became a source of inspiration for the writers who came after him and paved the way for the emer-gence of new works. As the character of humor gained a wide place in literature, humorous and literary discourses addressing stinginess began to emerge. While misers and stingi-ness have always been criticized in both prose and verse, gene-rosity and generous people have been praised since ancient times. İbnu'l-Mibred ed-Dımaşkî's (d. 909/1503) work named İtḥâfu'n-nubelâʾ can also be seen as a re-sult of this. Ibnu'l-Mibred, who started to study science when he was a child, rece-ived his primary education and especially the education of Han-bali jurisprudence from his father and grandfather, who were scholars. In addition to the education he received in his family, Ib-nu'l-Mibred took les-sons from well-known scholars of Damascus in various fields such as the Quran, tafsir, hadith, fiqh, Sufism, gram-mar, history and medicine. İbnu'l-Mibred, who is mostly famous for his knowled-ge of fiqh, in his work İtḥâfu'n-nubelâʾ, gave examples from classical Arabic poetry after discussing stinginess and generosity in terms of terms and religion. When the couplets are examined, it is understood that the poet criticizes stinginess and some-times satirizes his opponent with it, and sees generosity as a source of pri-de. This shows that generosity has a very important position in Arab society. The-refore, it is important to see how stinginess and generosity are handled in classi-cal Arabic poetry. In the article, the issue of how stinginess and ge-nerosity are handled in classical Arabic poetry will be examined, limited to the work of Ibnu'l-Mibred in question.