Tanzimat Döneminde Eğitim Kurumlarında Farsça ve Ahmed Kemal Paşa’nın Farsça Öğretimine Katkısı

• Published in: BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi Vol. 10; no. 2; pp. 165 - 184
• Main Author: ERTEN, Fatma
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 30-12-2023
• ISSN: 2148-3728
• DOI: 10.33460/beuifd.1354269

Kadim bir dil olan Farsça, Türklerin İslamiyet’i kabulü ile birlikte dilimizi ve edebiyatımızı önemli ölçüde etkilemeye başla-mıştır. Farsçanın dilimize etkisi Selçuklu Dönemi’nde başlamış olup XIV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kullanımı artmıştır. Osmanlı Devleti’nin temel eğitim kurumları olan medreselerde Arapça ile beraber Farsçanın da okutulması ilmi ve edebi çevrelerde bu dilin öğrenilmesini ve yaygınlaşmasını sağlamıştır. Aynı dönemde Farsça öğretimini kolaylaştırmak amacıyla dil bilgisi ve okuma kitapları yazılmaya başlamıştır.
Tanzimat Dönemi’nde birçok alanda olduğu gibi eğitim ala-nında da yenileşme ve modernleşme anlamında büyük bir değişim ve dönüşüm yaşanmıştır. Dönemin yenilikçi ve idealist bürokratla-rından olan Ahmed Kemal Paşa, bu dönemde eğitimde gerçekleşti-rilen modernleşme sürecinin önemli aktörlerinden biridir. Ahmed Kemal Paşa tarafından açılan ve yaygınlaştırılan rüşdiye mekteple-rinde “usûl-i cedîd” denilen yeni bir yöntem uygulanmış, bu okullar Osmanlı İmparatorluğu’nda modern okulların ilk örneklerinden ol-muştur. Rüşdiye mekteplerinin müfredatlarına Farsça derslerinin konulmasını sağlayan Kemal Paşa, Farsça öğretimine yönelik yaz-dığı iki önemli eserle de bu dilin öğretimine katkıda bulunmuştur. Bu eserlerin ilki, okullarda ders kitabı olarak kullanılan Fârisî Te-kellüm Risâlesi’dir. Eser, kısa sürede Farsça konuşabilmeyi sağlama amacına yönelik olarak hazırlanmıştır.
Ahmed Kemal Paşa’nın bir diğer önemli eseri Tâlimü’l- Fârisî’dir. O dönemde Mekâtib-i Umûmiye Nâzırı olan Ahmed Kemal Paşa’nın bu eseri rüşdiye mektepleri için hazırlanmış bir ri-saledir. Eser Farsça öğretimine mahsus bir dilbilgisi kitabı niteliğin-dedir. Ahmed Kemal Paşa’nın rüşdiye mekteplerinde Farsça dersle-ri verdiği de dikkate alındığında bu eserlerin “usûl-i cedîd” yöntemi ile Farsça öğretimine büyük katkılar sağladığı görülmektedir. Dola-yısıyla çalışmamız Tanzimat Dönemi eğitiminde Farsça’nın rolünü ve Ahmed Kemal Paşa’nın Farsça öğretimine yaptığı katkıları orta-ya koymayı amaçlamıştır.
Persian, an ancient language, has started to affect our langu-age and literature significantly with the acceptance of Islam by the Turks. The influence of Persian on our language started in the Seljuk Period and started ıts use has increased since the second half of the XIV. century. The teaching of Persian along with Arabic in the madrasahs, which were the basic educational institutions of the Ottoman Empire, enabled this language to be learned and spread in scientific and literary circles. In the same period, grammar and rea-ding books began to be written in order to facilitate the teaching of Persian.
In the Tanzimat Period, as in many fields, a great change and transformation was experienced in the field of education in terms of novelty and modernization. Ahmed Kemal Pasha, one of the innovative and idealist bureaucrats of the period, is one of the important actors of the modernization process in education for this period. A new method called "usûl-i cedid" was applied in the middle school, which was opened and expanded by Ahmed Kemal Pasha, and these schools were among the first examples of modern schools in the Ottoman Empire. Kemal Pasha, who ensured the inc-lusion of Persian lessons in the curricula of Rüşdiye schools, cont-ributed to the teaching of this language with two important works which he wrote on teaching Persian. The first of these works is the Fârisî Tekellüm Risâlesi which is used as a textbook in schools. The work has been prepared for the purpose of enabling to speak Per-sian in a short time.
Another important work of Ahmed Kemal Pasha is Tâli-mü’l- Fârisî. This work of Ahmed Kemal Pasha, who was the Mi-nister of the General School at that time, is a treatise prepared for junior high schools. The work is a grammar book specific to Per-sian teaching. Considering that Ahmed Kemal Pasha gave Persian lessons in junior high schools, it is seen that these works made great contributions to Persian teaching with the "usûl-i cedid" method. Therefore, our study aimed to reveal the role of Persian in the edu-cation of the Tanzimat Period and Ahmed Kemal Pasha's contribu-tions to Persian teaching.