Arap Lehçeleri ve Mushaf Hattı ile İrtibatı Açısından Kıraat Farklılıkları

• Published in: BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi Vol. 9; no. 2; pp. 265 - 292
• Main Author: İŞERİ, Yunus
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 15-12-2022
• ISSN: 2148-3728
• DOI: 10.33460/beuifd.1103873

Kur'ân'da farklı şekillerde okunmasına izin verilen kıraat vecihleriyle ilgili ehemmiyetli konuların başında kıraat farklılıklarının ne ile önemli ölçüde bir alakası bulunduğu mevzusu gelmektedir. İster kelimelerin telaffuz keyfiyetinde olsun ister bunların mushaf hattında ve sahâbenin hususi mushaflarında yazılış biçiminde olsun, kıraat farklılıklarıyla alakası olan bazı temel konular bulunmaktadır. Bunlardan biri, kıraat vecihlerinin lehçe farklılıklarıyla alakasıdır. Zira Arap kabilelerinden farklı lehçelerle konuşanların tamamı aynı telaffuz kabiliyetine sahip değillerdi. Kur'ân kelimelerinin seslendirilme şekli de lehçelere göre farklılık gösterebilmekteydi. Bu realiteden hareketle, muhatapların Kur'ân okurken zorlanmamaları için lehçe temelli bazı değişik okuyuşlara müsaade edilmiştir. Fakat bu farklılıklar vahiyle belirlenmiştir. Arap lehçelerine dayanan kıraatlerden seslendirme şekli ile alakalı olan bu çeşit kıraat farklılıkları aynı manayı ifade etmektedir. Lehçe temelli olduğu halde sarf ve nahivle alakalı olan az sayıdaki bazı kıraatlerde ise mana farklılığına rastlanmaktadır. Kıraat farklılıklarıyla ilgili konulardan bir diğeri de kıraatlerin mushaf hattıyla alakasıdır. Ümmetin ihtilafa düşmesini önlemek amacıyla Hz. Osman (r.a), sahâbeden oluşan bir heyete mushafı yazdırmıştır. Bu istinsah, arza-i ahîre ve nesh edilmeyen kıraatler esas alınarak yapılmıştır. Resmü’l-mushafın farklı okumalara imkân tanıması için istinsah edilen bu mushaflar, noktasız ve harekesiz bırakılmıştır. Nesh edilmeyen ancak farklı yazılması gereken kıraat vecihleri ise değişik beldelere gönderilen mushaflar arasında dağıtılmıştır. Mushaflara dağıtılan bu çeşit kıraat farklılıkları arasında mana farkı bulunsa da bunlar birbirlerini değişik açılardan desteklemektedir. Kıraat farklılıklarıyla ilgili başka bir konu da sahâbe mushaflarında bulunan bazı okuyuş farklılıklarıdır. Bunlar mushaf hattına uymadıklarından şâz kabul edilmiş ve sadece tefsir amaçlı kullanılmıştır. Araştırmamızda kıraat vecihlerinin lehçe farklılıkları, mushaf hattı ve sahâbe mushaflarıyla alakasının açıklığa kavuşturulması amaçlanmaktadır.
One of the crucial subjects in the wujūh (synonyms/similarities in pronunciation and differences in meaning) al-Qur’ān that is allowed to be read in different ways in the Qur’ān is the relation of these differences in the recitation. There are some essential matters concerning recitation differences, whether in the vocalization style of words, in the way of its writing in the muṣḥaf (Qur’ān manuscript), or the personal muṣḥaf of the companions. One of them is the relation of wujūh al-Qur’ān with dialect differences. Inasmuch that all those speaking with different dialects among Arab tribes had not got the same pronunciation ability. The vocalization of the words of the Qur’ān could also differ according to the dialects. About this reality, some dialect-based vocalizations are enabled so that the addressee does not have difficulty reading the Qur’ān. However, these differences were determined by revelation. These different modes of recitations, related to the way of vocalization from the recitations rooted in Arabic dialects, express the same meaning. Although semantic differences in a few recitations are associated with dialects, it is also concerned with ṣarf and nahw (verbology and syntax as foundations of Arabic grammar). Another issue regarding the differences in recitation is the relation of recitations with the written versions of muṣḥaf texts. Caliph Uthman ibn Affan established a committee comprising the companions of Prophet Muhammed to write the Qur’an and to prevent the ummah come into conflict. This copy was written based on the last reading of Prophet Muhammad with the angel Gabriel and the recitations, which are still valid. These muṣḥafs, which were written to allow divergence in the reciting of the official muṣḥaf, were devoid of dots and vowel points. The modes of recitation, which were valid but necessary to be written differently, were distributed among muṣḥafs sent to various towns. Notwithstanding, there are multiple meanings between these recitation variants distributed to the mushafs; they support each other from different angles. Another point relevant to the differences in recitation is some reading variations found in the muṣḥafs of the companions of Prophet Muhammad. Since these did not accord with the script of the muṣḥaf, the variations were considered invalid and used only for exegetical purposes. The article aims to contribute to an understanding of the relations of different vocalizations with dialect differences, the muṣḥaf script, and the muṣḥafs of companions of Prophet Muhammad.