ORTAQ TÜRK DİLİ YARATMAQ İDEYASI TƏDQİQATÇI ALİMLƏRİN DÜŞÜNCƏSİ MÜSTƏVİSİNDƏ

• Published in: Uluslararası türk lehçe araştırmaları dergisi : Online Vol. 3; no. 2; pp. 314 - 324
• Main Author: SEFERLİ, Aynur
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 20-12-2019
• ISSN: 2587-1293; 2587-1293
• DOI: 10.30563/turklad.589265

Türkdilli dövlətlər arasında münasibətlərin, əlaqələrin gücləndirilməsi, dərinləşdirilməsi çox əlamətdar və sevindirici məsələdir. Buna böyük və zəruri ehtiyac var. Bu inteqrasiyanı dövr, zaman, reallıq özü tələb və diktə edir. Hazırda türkoloji dilçiliyi türklər arasında ortaq ünsiyyət dilinin yaradılması məsələsi daha çox maraqlandırır. Türk xalqlarının  2007-ci ildə Bakıda keçirilən XI qurultayında ortaq türk dilinin yaradılması haqqında tövsiyə də qəbul olunmuşdur. Lakin türkdilli ölkələrin rus imperiyası tərəfindən işğalından sonra bu qardaş, dili bir, dini bir millətlər arasında süni uçurumlar yaranmağa, onlar arasındakı sıx əlaqələr zəifləməyə başlamışdır. Akademik T. Hacıyev M. Kaşğari, Ə. Hüseynzadə, İ. Qaspıralı və Z.Göyalp kimi şəxsiyyətlərin arzularının davamçısı, vərəsəsi kimi çıxış edir, bu işi başa çatdırmağı özünün bir vətəndaş, türklük borcu sayırdı. Bu ideyanı həyata keçirməyi özünün şərəfli vəzifəsi hesab edir, müxtəlif türk xalqlarının nümayəndələri ilə türk dili ilə deyil, başqa bir xarici dillə ünsiyyət qurmağı hər bir türk üçün həqarət sayırdı. Yaşadığımız dövrdə türk xalqları üçün ortaq türk ədəbi dilinin yaradılmasına böyük ehtiyac duyulur. Ortaq dil yaratmaq artıq zamanın tələbidir və bu sahədə ciddi addımların atılmasının vaxtı artıq yetişmişdir.
The strengthening and deepening of relations between the Turkic-speaking states is very significant and pleasing issue. This is a great and necessary need. This integrations required by time, reality. At present, the Turkic linguistics is more interested in the establishment of a common language of communication among the Turks. The recommendation on establishing a common Turkic language has been accepted at the 11th Congress of Turkic peoples in Baku in 2007. However, after the occupation of the Turkic-speaking countries by the Russian Empire, the intense relations between these brotherly, linguistic, and religious nations began to weaken. Academician T. Hajiyev who is heir of the desires of M. Kashgari, A. Huseynzade, I. Kaspirali and Z. Gokalp, and he owes it his duty to finish. He considered it a glorious task to implement this idea, and regarded it as an abuse of Turkish language by the representatives of various Turkic peoples speaking not in Turkish, but in another foreign language. Nowdays there is a great need for a joint Turkic literary language for Turkic peoples. Creating a common language is now a requirement of time, and the time has come to take serious steps in this area.