Analitik Hiyerarşi Süreci ve Frekans Oranı Yöntemlerinin Heyelan Duyarlılık Analizinde Karşılaştırılması: Trabzon İli Akçaabat ve Düzköy İlçeleri Örneği

• Published in: Doğal afetler ve çevre dergisi Vol. 9; no. 1; pp. 16 - 38
• Main Authors: DALKES, Melek, KORKMAZ, Mehmet Seren
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 27-01-2023
• ISSN: 2528-9640; 2528-9640
• DOI: 10.21324/dacd.1105000

Heyelanlar yaşanan doğal afetler arasında en başta gelenlerdendir. Karadeniz Bölgesi’nde heyelanlar yaygın olarak görülmektedir. Türkiye’de en fazla heyelanın meydana geldiği il Trabzon’dur. Heyelanlar sebebiyle gerçekleşen kayıpları en aza indirmek amacıyla heyelan duyarlılığı yüksek olan sahaların önceden belirlenmesi için heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanması gerekmektedir. Bu çalışmada, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) ve Frekans Oranı (FR) yöntemleri kullanılarak, Trabzon ilinin Akçaabat ve Düzköy ilçe sınırları içerisinde, heyelan duyarlılığı yüksek olan sahaların belirlenmesi için heyelan duyarlılık analizi yapılmış ve heyelan duyarlılık haritaları üretilmiştir. Heyelan duyarlılık analizi için Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) platformlarından ArcGIS for Desktop kullanılmıştır. Kamu kuruluşları ve açık erişimli çevrimiçi kaynaklardan coğrafi veriler temin edilmiştir. Çeşitli CBS araçları ile veriler çalışma alanına ve amacına göre mekânsal olarak düzenlenmiştir. Literatür araştırması sonucunda Heyelan duyarlılığı için eğim, eğim şekli, litoloji, yağış, bakı, topoğrafik nemlilik indeksi (TNI), akarsulara, karayollarına, fay hatlarına uzaklık, arazi kullanımı, toprak, yükseklik ve normalize edilmiş fark bitki örtüsü indeksi (NDVI) olmak üzere toplam 13 kriterin etkili olduğu belirlenmiştir. AHS yöntemi kullanılarak her bir kriterin heyelan oluşumundaki etkilerinin önem dereceleri ile kriterler arası ağırlıkların belirlenmesi için ikili karşılaştırmalar yapılmış ve üst üste çakıştırma yapılarak AHS yöntemine göre heyelan duyarlılık haritası üretilmiştir. Ayrıca AFAD ve MTA’dan temin edilen heyelan envanter kayıtlarından yararlanılarak heyelan meydana gelen sahaların tüm çalışma sahasındaki etkisi göz önünde bulundurularak FR yöntemine göre heyelan duyarlılık haritası üretilmiştir. Her iki yöntemde üretilen haritalar karşılaştırıldığında, çalışma sahasında gözlenen heyelanların yerlerini belirleme açısından FR yönteminin AHS yöntemine göre daha gerçekçi sonuçlar ortaya koyduğu tespit edilmiştir.
Landslides are one of the leading natural disasters in the Black Sea Region of Türkiye. Trabzon is the province where the most landslides occurred in the country. Landslide susceptibility maps should be prepared in order to predetermine the areas with high landslide susceptibility in order to minimize the losses due to landslides. In this study, landslide susceptibility analysis is performed, and landslide susceptibility maps are produced to reveal the areas with high landslide susceptibility within the boundaries of Akçaabat and Düzköy districts of Trabzon province using Analytical Hierarchy Process (AHP) and Frequency Ratio (FR) methods. ArcGIS for Desktop, one of the Geographic Information Systems (GIS) platforms, is used for landslide susceptibility analysis. Geographical data are obtained from public institutions and open access online sources. The data are spatially organized according to the study area and purpose by various GIS tools. A total of 13 criteria which are respectively; slope, curvature, lithology, precipitation, aspect, topographic wetness index (TWI), distance to rivers, distance to highways, distance to fault lines, land use, soil type, elevation and normalized difference vegetation index (NDVI) for landslide susceptibility are evaluated as effective to cause landslides as a result of the literature review. Pairwise comparisons are made to determine the importance of the effects of each criterion on landslide formation and the weights between the criteria by using the AHP method. Then a landslide susceptibility map is produced according to the AHP method. In addition, a landslide susceptibility map was produced according to the FR method using the landslide inventory records obtained from responsible institutes of the country. It is noticed that the FR method produced more realistic results than the AHP method in terms of determining the locations of the landslides observed in the study area when the maps produced by both methods are compared.