Makarnalık yerel buğday genotiplerinin (triticum durum l.) bazı tarımsal özellikler bakımından karakterizasyonu

• Published in: Tekirdağ Ziraat Fakültesi dergisi Vol. 20; no. 4; pp. 740 - 754
• Main Authors: Durmaz, Abdurrahman, Aktaş, Hüsnü
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: Tekirdag Namık Kemal Üniversitesi 2023; Namik Kemal University
• Subjects: Biomass; Crop yield; Cultivars; Genotypes; Grain; Growing season; Mühendislik; Nutrient content; Plant breeding; Proteins; Rainfall; Triticum durum; Wheat; Ziraat; Tekirdağ; Türkiye; Turkey; Kalite; Durum wheat; Quality; Tane verimi; Yield; Yerel çeşit; Landraces; Makarnalık buğday
• ISSN: 1302-7050; 2146-5894; 1302-7050
• DOI: 10.33462/jotaf.1108861

Bu çalışma, 2019-2020 buğday yetiştirme sezonunda Mardin ili Artuklu İlçesi yağışa dayalı şartlarında Augmented
Deneme Desenine göre planlanarak Güneydoğu Anadolu Bölgesine özgü 80 adet yerel makarnalık ve 10 adet
standart çeşit kullanılarak yürütülmüştür. Deneme, her blokta 20 adet yerel genotip ve 10 adet kontrol çeşit olacak
şekilde düzenlenmiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesine özgü bu yerel makarnalık çeşitlerin karakterizasyonunun
amaçlandığı çalışmada; yerel buğday çeşitlerinin ve kontrol çeşitlerinin alınan gözlemleri sırasıyla tane verimi 229
kg/da- 371 kg/da; biyolojik verimleri 1313 kg/da –1218 kg/da; bin tane ağırlıkları 42.9 g – 40.15 g, başaklanma
gün sayısı 117.8 gün-111 gün; protein oranı % 18.02 - % 14.94 arasında değişmiştir. Elde edilen verilere göre,
yerel buğday çeşitlerinin bitki boyu, biyolojik verim, tanede protein oranı bakımından kontrol çeşitlerinden daha
yüksek değerlere sahip olduğu tespit edilirken, tane verimi bakımından ise kontrol çeşitlerin daha yüksek değerlere
sahip olduğu tespit edilmiştir. Yerel çeşitlerin, modern ıslah çeşitlerine göre daha geç başaklandığı ve yeşil kalma
süresinin daha uzun olduğu gözlemlendiği çalışmada, yerel çeşitlerin daha çok kışlık gelişme tabiatına sahip
özellikler taşıdığı, özellikle tanede protein oranın ve biyolojik verimin artırılması çalışmalarında gen kaynağı
olarak kullanılabilecek çok sayıda potansiyel yerel çeşit olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen verileri GGE biblot
analiz metodolojisine göre değerlendirilmiş, yapılan değerlendirmede, tane verimi (TV), başakta tane sayısı
(BSTS), başakta tane ağırlığı bakımından ST8 (kontrol) G80 (yerel) genotipleri en yüksek değerlere sahip
olmuşlardır. Yerel genotipler bin tane ağırlığı (BTA), peduncle uzunluğu (PU), bitki boyu, tanede protein oranı
(TPO), biyolojik verim (BV) ve başaklanma gün sayısı (BGS) bakımından daha yüksek değerlere sahip olurken,
bu özellikler açısından G8 (yerel) en yüksek değerlere sahip olmuştur. İncelenen özellikler bakımından geniş bir
varyasyona sahip olduğu tespit edilen bu yerel çeşitlerinin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması konusunun
önemli olduğu ve aynı zamanda ulusal ve uluslararası buğday ıslah programlarında kullanılabilecek yararlı
özelliklere sahip olduğu tespit edilmiştir.