Reyila Kaşgarlı, Memtili Ependi (Tevfik) ve Şiirleri: Giriş-İnceleme-Çeviri Yazı-Aktarma-Sözlük-Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2021, 391 s

• Published in: Uluslararası uygur araştırmaları dergisi (Online) no. 20; pp. 109 - 111
• Main Author: ÖZTÜRK, Hilal
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 24-12-2022
• ISSN: 2458-827X; 2458-827X
• DOI: 10.46400/uygur.1126996

Uygurlar arasında “Memtili Ependi” adıyla bilinen Mehmet Ali Tohtacı (1901-1937), 20. yüzyıl Uygur edebiyatı ve Uygur cedit hareketinin en önemli temsilcilerinden biridir. Şair kimliğinin yanında eğitimci ve besteci yönüyle de öne çıkan Memtili Efendi, 36 yıllık kısa ömrüne Uygur edebiyatı ve Uygur millî eğitimine iz bırakan birçok çalışma sığdırmıştır. Memleketi Atuş’ta onlarca cedit okulu açarak ileride Uygur siyasi ve sosyal hayatında etkili olacak binlerce gencin yetişmesine zemin hazırlamıştır. Okulların öğretmen ihtiyacını karşılama görevini de üzerine alan Memtili Efendi, bu amaçla birçok öğretmen yetiştirme kursu açmıştır. Bu kurslardan mezun olan genç öğretmenler, yurdun dört bir yanına dağılarak yeni kurulan cedit okullarında görev almış ve onun başlattığı eğitim seferberliğini devam ettirmiştir.
Kalemiyle dönemin ağır koşulları altında ezilen halkının sesi olan Memtili Efendi’nin şiirleri, kendisi hayattayken yayımlanma imkânı bulamamıştır. Ancak birçoğunu besteleyerek öğrencilerine ezberlettiği bu şiirler, halkın hafızasında ve bazı not defterlerinde saklanarak korunabilmiş; 1980 yılından sonra da çeşitli makalelerle gün yüzüne çıkmıştır. Şiirlerin ilk yayını ise 2000 yılında, şairin öldürülüşünden 63 yıl sonra, Memtili Ependi Şéirleri adıyla Şinciang Halk Neşriyatı tarafından yapılmıştır.