Hanefî Usul Düşüncesinde Fâsid İstidlâl Çeşitlerinden İktiran Delâleti

• Published in: Rumeli İslam Araştırmaları Dergisi Vol. 2022; no. 9; pp. 172 - 190
• Main Author: Sen, Ayhan
• Format: Journal Article
• Language: English; Turkish
• Published: Trakya Üniversitesi 28-04-2022
• Subjects: Din Bilimleri; Türkiye; Edirne; Hanefî Usulcüler; Fâsid istidlâl; Islamic Law; Hanafi method schoolers; Iqtiran Evidence; Shafii method schoolers; Unvalid istidlâl; İktiran Delâleti; Şafiî Usulcüler; İslam Hukuku
• ISSN: 2564-7903
• DOI: 10.53336/rumeli.1061566

Hanefî usulünde fâsid istidlâl, usûl-ı fıkıh ilminin önemli konularından biridir. Kendisiyle fıkhî hükümlere ulaşılan istidlâl yöntemlerinin sahih olması son derece önemlidir. Şer‘î hükümlerin istinbatında ihtiyatlı ve titiz bir bakış açısıyla hareket eden Hanefîler, bu konuda lafzî delâleti referans almışlar ve lafzî delâlete dayalı istidlâl metodlarını sahih kabul etmişlerdir. Aynı zamanda sahih istidlâl yoluyla elde edilen hükümler, şer‘î hüküm olmaları sebebiyle amel edilmesi gereken hükümler olarak kabul görmüştür. Lafzî delâlete dayanmayan istidlâl yöntemleri ise sadece akla veya kıyasa dayandığı ve bu nedenle de meskûtun delâleti olduğu gerekçesiyle fâsid istidlâl olarak değerlendirilmiştir. Hanefî usul düşüncesinde fâsid sayılan istidlâl çeşitlerinden biri iktiran delâletidir. Hanefî usûl âlimleri, iktiran delâletini sahih bir istidlâl yöntemi olarak kabul etmezler. Bu istidlâl yöntemi neticesinde ulaşılan hükümleri, şer‘î hüküm olmamaları sebebiyle amel edilmemesi gereken hükümler olarak değerlendirirler. İktiran delâleti; bir araya gelen kelimelerin veya cümlelerin lafızda beraber olmalarının hükümde de beraber olmalarını gerekli kılıp kılmadığı düşüncesi etrafında şekillenir. Bu makalede iktiranın sözlük anlamı, terim anlamı, iktiranı kabul edenler, reddedenler, iktiranı kabul edenlerin delilleri, reddedenlerin delilleri, Hanefîlerin iktiran ile amel ettikleri yönündeki itirazlara, bu itirazlara verilen cevaplara ve iktiranın isti’nâsi delil olduğu yönündeki iddialara temas edilecektir.