Bir çağdaş mit örneği olarak Covid-19’a dönük elektronik kültür ortamındaki komplo teorileri, söylentiler ve iddialar

• Published in: Motif Akademi Halkbilimi Dergisi Vol. 15; no. 37; pp. 114 - 128
• Main Author: Akın Çelebi,Fatma
• Format: Journal Article
• Language: Turkish
• Published: Motif Yayıncılık 06-03-2022
• Subjects: Edebiyat; Kültür & Sanat; İstanbul; Türkiye; rumor; Modern mit; Covid-19; mitin sürekliliği; Contemporary myth; Koronavirüs; söylenti; transformation; dönüşüm; modern myth; corona virus
• ISSN: 1308-4445
• DOI: 10.12981/mahder.1054445

İlkel dönemde yaşayan insan, doğadaki pek çok olayı (şimşek, deprem, sel vb.) tanrısal bir bilgi olarak tanımlar. Bunun dışında da insanın “İnsanlık nereden geldi, dünya nasıl oluştu, dünya sonsuz mu, dünyanın sonunda neler olacak?” vb. sorulara cevap ararken bulduğu, ürettiği cevaplar vardır. Bu cevaplar arkaik insanın bilgi ihtiyacını karşılamaktaydı. Bugün çağdaş insanın bilgi ihtiyacını bilim ve teknolojinin karşıladığı gibi ilkel dönemde yaşayan insan da bu ihtiyacını tanrısal bilgi olarak tanımlayacağımız mitlerle karşılamaktaydı. Mite dair araştırmalar, bugün de çağdaş mitlerin oluşturulmaya devam ettiğini göstermektedir. Çağdaş dönem insanının mitin sunduğu ezoterik bilgiye ve güce duyduğu ihtiyaç, zamanın sınırlılıklarını aşarak sürmektedir. Günümüz mitlerinin ilgi çeken ve tam olarak kesinlik kazanmamış konularda yoğunlaştığı görülür. UFO anlatıları, Van Gölü canavarı vb. anlatılar modern mit türünden anlatılardır. Bugün medyada ve internette bilgi paylaşımı amaçlı olduğu bilinen bazı sayfalarda (ekşi sözlük, uludağ sözlük vb.) koronavirüsün laboratuvar ortamında üretildiği, süper güçlerin bir biyolojik silah olarak bu virüsü kullandığı, Tanrıya karşı gelen insanlara ceza yahut ikaz niteliğinde olduğu gibi iddialar mevcuttur. Koronavirüs hakkında ortaya atılan iddialar da bu türden mitik anlatılar olarak değerlendirilebilir. Mitin insan yaşamındaki bir boşluğu doldurmak, bir soruyu cevaplamak, davranış ideali oluşturmak gibi işlevleri koronavirüse dair ortaya atılan iddialarda da görülmektedir. Mitin olgusal dönüşümü bağlamında bu iddialar da değerlendirildiğinde bunların modern insanın ürettiği çağdaş mitler olduğu görüşü savunulabilir. Bu çalışma koronavirüsle ilgili iddiaların ve komplo teorilerinin modern mit türünden anlatılar olup olmadığını araştırmaktadır. Çalışma, elektronik kültür ortamında görülen örneklem metoduyla seçilmiş koronavirüs konulu köşe yazıları, söylenti ve iddiaların gerçekliğini değil, bu iddiaların birer modern zaman miti olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini sorgulamaktadır.