Türkistan Muhtariyeti Devleti’nin kuruluş ve yıkılışında yaşananlar ile bunun “Özbek Cedit” şiirine yansıması

1917 Ekim îhtilâli’nden sonra Türkistanlı aydınlar tarafından millî değerler, inanç, hukuk ve demokratik ilkeler esasında Türkistan Muhtariyeti Devleti adında bağımsız bir devlet kurulmuştur. Türkistan Muhtariyeti Devleti’nin hükümeti tarafından kısa zaman içinde bu devletin millî ordusu oluşturulmu...

Full description

Saved in:

Bibliographic Details
Published in:	Journal of Turkology Research / Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi Vol. 26; no. 49; pp. 53 - 75
Main Author:	Halmet,Murad
Format:	Journal Article
Language:	English Turkish
Published:	TÜBAR 08-06-2021
Subjects:	Felsefe & Psikoloji & Sosyoloji Siyasal Bilimler Tarih Türkiye Niğde National Independence Movement of Turkestan Bolşevik İhtilâli Turkestan Autonomy Jadidist Intellectuals Türkistan Millî İstiklâl Hareketi Anadolu Türklüğü Anatolian Turkishness Türkistan Muhtariyeti Devleti Ceditçi Aydınlar Bolshevik Revolution
Online Access:	Get full text
Tags:	Add Tag No Tags, Be the first to tag this record!

Description
Summary:	1917 Ekim îhtilâli’nden sonra Türkistanlı aydınlar tarafından millî değerler, inanç, hukuk ve demokratik ilkeler esasında Türkistan Muhtariyeti Devleti adında bağımsız bir devlet kurulmuştur. Türkistan Muhtariyeti Devleti’nin hükümeti tarafından kısa zaman içinde bu devletin millî ordusu oluşturulmuş; bayrağı göndere çekilmiş, millî marşı kabul edilmiş, millî parası ile anayasası hazırlanmıştır. Bu devletin kurulmasında Türkiyeli subay ve siyasetçilerin büyük katkıları olmuştur. Ancak, Türkistan Muhtariyeti Devleti Bolşevik hükümeti tarafından yok edilmiştir. Esaret hayatına devam etmek istemeyen Türkistanlı Ceditçi aydınlar, vatanlarını Bolşevik müstemlekesinden güç kullanarak kurtarmak için Türkistan Millî İstiklâl Hareketi adı altında ülke tarihindeki en büyük silâhlı mücadele hareketini başlatmışlardır. Bu silâhlı mücadeleye Türkiye’den başta Enver Paşa olmak üzere birçok subay iştirak etmiş, Türkistanlı mücahitlerle birlikte Türkistan’ ın hürriyeti için can verip can almışlardır. Bütün bu tarihî olaylar Özbek Cedit şiirine aksetmiştir. Çolpan, Hamza, Fıtrat, Batu, Elbek, Kâmî, Sıdkıy... gibi Ceditçi şairler şiirlerinde dönemin olaylarını tüm teferruatıyla bazen büyük bir sevinçle bazen de hüzünlü ve öfke dolu bir dille terennüm etmişlerdir. Bu bağlamda Bolşevik İhtilâli’nden sonraki dönemde Türkistan Muhtariyeti Devleti’nin kuruluşu için yapılan mücadeleler, Türkistan Muhtariyeti’nin ilânı, Türk-İslâm ülkeleri ve halklarının “düşmana” yani Sovyetlere karşı birlik olmaları için yapılan çağrılar, Türkistan Muhtariyeti’nin Sovyetler tarafından yıkılışı, Türkistanlılara uygulanan soykırım, Sovyetlerin iki yüzlülüğü, işgalcilere karşı vatanın savunulması, isyan ve kardeş Anadolu Türklüğünden yardım talebi gibi temalar Özbek Cedit şiirinin esas konusunu oluşturmuştur.
ISSN:	1300-7874
DOI:	10.17133/tubar.829951