İslam Hukuk Metodolojisinde İmam Serahsi'Ye Göre Emir Ve Nehiy

• Main Author: Orazov, Orazsahet
• Format: Dissertation
• Language: Turkish
• Published: ProQuest Dissertations & Theses 01-01-2005
• Subjects: Islam; Islamic Studies
• ISBN: 9798544264439

İslâm hukuku (fıkıh), Müslümanların, dünyada muntazam bir hayat sürdürebilmeleri ve ahirette mutlu bir sona ulaşabilmeleri için, bir takım düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemeler, önemli ölçüde Allâh’ın koymuş olduğu emir ve yasaklara bağlıdır. Genel hukuk literatürü içerisinde özgün bir yapıya sahip olan İslâm hukuk metodolojisi (usûl-i fıkıh) ise, söz konusu düzenlemelerin kaynağı olan emir ve nehiy konusunu ayrıntılarıyla incelemiştir. Bu sebepledir ki, emir ve nehiy konusu, bütün usûl-i fıkıh kitaplarında önemli bir yer işgal etmektedir. Öte yandan bu konu, İmam Serahsî’nin de işaret ettiği gibi, Allâh’ın insanları imtihan etmesinde (teklif) haramla helâlin bilinmesi bakımından, merkezi bir konumda bulunmaktadır. Dikkat edilirse emir ve nehiy konusu, bütün fıkhî meselelerin de temelini teşkil etmektedir. Nitekim ibadât, muamelât ve ukubâta dair konuların tamamı, emir ve nehiyle doğrudan alakalıdır.İslam hukuku geleneğinde önemli bir yere sahip olan İmam Serahsî, hem fürû hem de usûl alanında eserler telif eden büyük fakihlerden biridir. Serahsî, el-Usûl’ünün başında da belirttiği üzere, fürû fıkıhta ele aldığı konuları temellendirmek için, bir fıkıh usûlü eseri telif etmiştir. Söz konusu telif, kendisinden sonraki hemen bütün fıkıh usûlü eserlerinde ve araştırmalarında kaynak olarak kullanılmıştır.Bu nedenle, emir ve nehiy konusunun, bu kaynak eserde ne şekilde ele alınıp, hangi esaslar çerçevesinde temellendirildiği önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu düşünceyle, tez konusu belirleme çalışmaları çerçevesinde yapılan araştırmalar ve görüşmeler sonucunda, tezin bu konuda hazırlanmasına kara verilmiştir. Amacımız, İmam Serahsî’nin el-Usûl’ü çerçevesinde, özelde kendisinin, genelde ise, diğer usûlcülerin, emir ve nehiy konusuna ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır.Çalışma, bir giriş, iki bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır.Giriş bölümü kendi içinde iki kısım olup, ilkinde İmam Serahsî’nin hayatı ve eserleriyle ilgili bilgi verilmiştir. Diğer kısmında ise, tezin asıl konusu olan emir ve nehye hazırlık olması bakımından, bu iki kavramın fıkıh usûlü sistematiğindeki yeri ortaya konmuştur.Birinci bölümde emir konusu, emir kavramı, mutlak emrin fiil ile alakası, emrin vakit ile alakası, emirle vacip olan fiilin ifa yönünden kısımları, emredilen fiilin sıfatının hasen olması ve inanmayanlar açısından emrin geçerliliği şeklindeki alt başlıklar çerçevesinde ayrıntılı bir biçimde ele alınmıştır.İkinci bölümde nehiy konusu, nehyin tanımı, nehiy ifade eden kalıplar, nehiy sigasının kullanıldığı anlamlar, nehyin mûcebi ve muktezâsı, nehyedilen fiilin sıfatı konusu, nehyedilen fiilin fasit olması meselesi ve emir ve nehyin zıtlarının hükmü konuları ele alınıp incelenmiştir.Sonuç kısmında ise, tezin genel bir değerlendirmesi niteliğinde, İmam Serahsî’nin emir ve nehiy konularındaki görüşleri çerçevesinde, yapılan tespitlerle ulaşılan neticeler belirtilmiştir.Burada, tez konusun belirlenmesinden tezin tamamlanmasına kadar geçen bütün aşamalarda, her türlü yardım ve katkılarını esirgemeyen danışman hocam sayın Prof. Dr. Yunus Vehbi Yavuz’a, çalışmam sırasında kıymetli fikirlerinden yararlandığım, tezi başından sonuna kadar okuyup tashihinde bulunma zahmetine katlanan sayın hocam Dr. Abdurrahim Kozalı’ya ve kendilerinden istifade ettiğim diğer hoca ve arkadaşlarıma şükranlarımı sunuyorum.Yine burada, lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimimizi üstlenen Türkiye Diyanet Vakfı’na ve U.Ü.İlahiyat Fakültesi yönetimine ve öğretim elamanlarına gönülden teşekkür ediyorum. Ayrıca, Türkmenistan’daki öğrencilik yıllarımızdan itibaren, bizimle maddi manevi her konuda ilgilenme zahmetine katlanan saygıdeğer hocam Prof. Dr. Yaşar Aydınlı’ya sonsuz minnettarlığımı arzetmeyi bir borç biliyorum.