İLMİNSKİY’İN KAZAKÇA İÇİN KULLANDIĞI ALFABELER

• Published in: Uluslararası türk lehçe araştırmaları dergisi : Online Vol. 8; no. 1; pp. 129 - 138
• Main Author: Sönmez, Mesut
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 20-06-2024
• ISSN: 2587-1293; 2587-1293
• DOI: 10.30563/turklad.1434689

Çalışmada Nikolay İvanoviç İlminskiy’in Kazakça için kullandığı Arap ve Kiril alfabelerinin incelenip değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada ele alınan alfabeler, N. İ. İlminskiy’in üç ayrı yayınından çıkarılmıştır. Bu yayınların birincisi Kazan Üniversitesi tarafından yıl içinde belli aralıklarla yayımlanan Bilimsel Notlar arasında 1860 ve 1861 yıllarında farklı sayılarda üç parça olarak çıkarılan, ilk kısmı kısa gramer notları, diğer kısımları Kazakça-Rusça sözlük olan, Kazakça için Kiril temelli bir alfabe kullanılan, Kırgız [Kazak] Lehçesini Öğrenmek İçin Kaynaklar olarak adlandırılan çalışmasıdır. İkincisi, 1861 yılında yayımlanan, Kazakça için Arap harfleri kullanılmış olan Kırgızlar İçin Kendi Kendine Rusça Öğrenme Kılavuzu kitabıdır. Üçüncüsü ise 1862 yılında yayımlanan, yine Kazakça için Arap harfleri kullanılmış olan Er Targın adlı destandır. İlminskiy, Kırgız [Kazak] Lehçesini Öğrenmek İçin Kaynaklar adlı çalışmasında 29 ses ve 2 ses grubu için 29 harf kullanmıştır. Kırgızlar [Kazaklar] İçin Kendi Kendine Rusça Öğrenme Kılavuzu kitabında 39 ses ve 3 ses grubu için 34 harf kullanmıştır. Er Targın kitabında 38 ses ve 2 ses grubu için 34 harf kullanmıştır. İlminskiy’in sözlük çalışmasında kullandığı Kiril temelli alfabe ile günümüz Kazak Kiril alfabesinin 20 harfi ortaktır, diğer 9 harfin 6’sı ise aynı harfin farklı biçimidir. N. İ. İlminskiy, Kırgızlar [Kazaklar] İçin Kendi Kendine Rusça Öğrenme Kılavuzu ve Er Targın’da Kazakça için Arap harflerini kullanmış olsa da metinlerin yazımı o dönemde yaygın olan yazı dilinden farklı olarak Kazak ağız özelliklerini içermektedir.