TÜRKÇEDE ETKEN ÇATI

• Published in: Uluslararası türk lehçe araştırmaları dergisi : Online Vol. 8; no. 1; pp. 1 - 8
• Main Author: Delice, Hacı İbrahim
• Format: Journal Article
• Language: English
• Published: 20-06-2024
• ISSN: 2587-1293; 2587-1293
• DOI: 10.30563/turklad.1482363

Türkçenin dilbilgisi alanında "etken çatı" teriminin tartışmalıdır. "Çatı", Türkçe dil bilgisinde çeşitli eklerle kurulan fiilin özne ve nesneye göre değişik görünüşlerde gerçekleşmesini ifade eden bir terim olarak ele alınmaktadır; ancak, "etken çatı" terimi, dilbilgisinde kendine özgü bir kategoriye denk gelmemekte; daha çok kılış fiili terimi ile ifade edilen kategori ile aynılaşmış biçimde ele alınmakta ve gereksiz bir adlandırmaya yol açmaktadır. Bu çalışmada, çatı teriminin tanımlanmasındaki belirsizlikler ve çelişkiler ele alınacaktır. Etken çatının "etken fiil", "kılış fiili" ve "kılış ismi" gibi terimlerle aynı anlamı ifade ettiği ve bu terimlerin kullanımlarının birbirinden farklı kategori imiş gibi bir izlenim uyandırdığı ortaya konacaktır. Çatı kavramının sadece fiilin değişik biçimleri olarak ele alınmasının doğru olmadığı; cümlenin oluşumunu sağlayan asıl anlam birimciklerinin de göz önünde bulundurulması gerektiği üzerinde durulacaktır. Çatı teriminin eksik ve belirsiz tanımları nedeniyle dilbilgisel açıdan bir karmaşanın ortaya çıkmış olduğu ifade edilecektir. "Etken çatı" teriminin tanım ve ele alınış biçimleri tartışılacak; bu terimin tanım ve kullanımının diğer dilbilgisel kavramlarla karışıklığa neden olduğu işlenecektir. Özellikle, "etken eylem" ve "etken çatı" gibi farklı kavramların birbirine karıştırılmasının doğru bir dil bilimsel analiz yapılmasını zorlaştırdığı ortaya konacaktır. Bu tespitlerden hareketle de dil bilimindeki terimlerin belirsizliği ve tanımlama zorluklarının giderilebilmesi için terimlerin doğru ve tutarlı bir şekilde kullanılması gerektiğini vurgulanacaktır.