İKTİDAR VE AŞK: CİHANGİR ŞAH’IN NUR CİHAN BEGÜM’E OLAN AŞKININ TÜZİK-İ CİHANGİRİ’DEKİ YANSIMALARI

• Published in: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü dergisi Vol. 22; no. 4; p. 1591
• Main Authors: Canan KUŞ BÜYÜKTAŞ, Sevilay KARATAŞ YOZGAT
• Format: Journal Article
• Language: English; Turkish
• Published: Izmir TC Dokuz Eylul Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu 31-12-2020
• ISSN: 1302-3284; 1308-0911
• DOI: 10.16953/deusosbil.783912

Babürlü hükümdarı Cihangir Şah’ın (1605-1627) eşi olan Nur Cihan’ın asıl adı Mihrünnisâ olup, 1577’de Kandehar’da doğmuştur. Babası Mirza Gıyas (Gıyâseddin et-Tahrânî), Annesi ise Asmat Begüm’dür. Nur Cihan’ın Cihangir Şah’tan önceki eşi olan Ali Kulu (Şir Afgan Bey), Bengal Burduran’da cagirdarlık yaparken Cihangir Şah’ın süt kardeşini öldürdüğü için, 1607’de öldürülmüştür. Bu süreçten sonra Mihrünnisa, kızı Ladili Begüm ile Agra’ya gönderilmiş ve bir süre tutsak kalmıştır. Daha sonra Saray’da Cihangir Şah’ın üvey annesi Sultan Begüm’ün hizmetine giren Mihrünnisa’nın 1611 yılı Nevruz kutlamaları sırasında Cihangirin onu görüp âşık olmasıyla hayatı değişmiştir. Mihrünnisa, artık padişahın eşi olmuştur. Onun adı önce Nur Mahal sonra da Nur Cihan olarak değişmiştir. Bu gelişmelerden sonra Nur Cihan’ın babası Mirza Gıyas, divan (vezir) ve saltanat vekilliği makamına, akrabaları da çeşitli devlet işlerine getirilmiştir. Nur Cihan, güzelliği, zekâsı ve yeteneği ile Babürlü hükümdarı Cihangir Şah’ı kısa sürede etkilemeyi başarmıştır. Öyle ki, Cihangir Şah, Nur Cihan Begüm’ün adına pençe (tuğra) yaptırmış ve para bastırmıştır. Bu durum Nur Cihan’ın ferman çıkarma ve emir verme hakkını doğurmuştur. Ayrıca Cihangir Şah’ın Tüzik-i Cihangiri (Cihangirname)’de kullandığı ifadelere bakıldığında, Nur Cihan Begüm’e ne denli kıymet verdiği açıkça anlaşılmaktadır. Bu bilgilerden yola çıkarak bu çalışmanın amacı; Cihangir Şah ve Nur Cihan Begüm arasındaki ilişkiyi inceleyip irdelemektir. Ayrıca Tüzük-i Cihangiri ışığında Nur Cihan Begüm’ün özelde Cihangir Şah’ın hayatındaki; genelde ise Babürlü Devleti’nin siyasi arenasındaki yeri ve önemini tespit etmektir. Çalışmada, Tüzük-i Cihangiri (Cihangirname) adlı eser merkezde olmakla birlikte konuya ilişkin zengin bilgiler içeren Ekbername ve Maasiru’l-Umerâ gibi diğer ana kaynaklardan yararlanılmıştır. Bununla birlikte Babürlü tarihi araştırmalarına yönelik güncel literatürden de faydalanılmıştır.